Budowa albo kupno własnego domu czy mieszkania to bardzo często inwestycja, na którą możemy sobie pozwolić raz w życiu, dlatego do tematu musimy podchodzić ze szczególną starannością. Niektóre z popełnionych błędów przełożą się na niższy komfort użytkowania, inne będą nas sporo kosztować przez cały czas mieszkania w budynku.
Jednym z największych wyzwań zarówno dla generalnych wykonawców, jak i dla inwestorów prywatnych, jest zapewnienie nieruchomości jak najwyższej efektywności energetycznej – czyli zadbanie o to, abyśmy nie musieli drastycznie ograniczać zużycia prądu czy energii cieplnej w obawie o bardzo wysokie rachunki.
Tymczasem wystarczy drobne niedopatrzenie – użycie nieodpowiednich materiałów czy niestaranność na etapie budowy albo ocieplania – aby w budynku powstał mostek termiczny. Co to mostek termiczny? Jakie wyróżniamy rodzaje mostków termicznych? Jak zlikwidować mostki cieplne w budynkach? Oto wszystko, co powinieneś wiedzieć o mostkach cieplnych.
Zacznijmy od samego początku, czyli od definicji. Mostek termiczny – co to właściwie jest? W przypadku zjawiska znanego jako mostek cieplny, definicja jest dosyć prosta. To takie miejsce w budynku, przez które przenika najwięcej ciepła. Odpowiadając na pytanie, co to jest mostek termiczny, należy zatem zauważyć, że choć niepożądany, jest on jednak naturalny. W każdym budynku znajdują się bowiem miejsca, które z założenia przepuszczają więcej ciepła niż inne. Mogą to być np. fragmenty połaci dachowych albo okolice drzwi i okien. Te miejsca mogą mieć gorsze parametry termoizolacyjne niż obszary, z którymi sąsiadują. Choć zatem mostki termiczne w domu nie są niczym dziwnym, to jednak dla inwestora i dla użytkownika pozostają bardzo niepożądane.
Nie wystarczy jednak odpowiedzieć sobie na pytanie, co to są mostki termiczne – trzeba jeszcze zweryfikować, ile ciepła faktycznie ucieka przez dany element izolacyjny czy konstrukcyjny. Pewnych zjawisk nie powstrzymamy. Nie ma całkowicie szczelnych budynków – a gdyby były, to raczej nie chcielibyśmy w nich mieszkać, przypominałyby bowiem futurystyczne huby znane z filmów o astronautach badających obce planety.
Istnieją normy, które określają, ile ciepła maksymalnie może uciekać przez mostki cieplne. Jeśli zostają one przekroczone, wówczas gwałtownie spada efektywność energetyczna budynku, a my zaczynamy z przerażeniem oczekiwać każdego kolejnego rachunku za energię. Trudniej jest także sprzedać za dobrą cenę dom, w którym obecne są liczne mostki termiczne.
Ale wysokie rachunki to nie wszystko, z czym przyjdzie się mierzyć właścicielowi budynku, w którym występują mostki ciepła. Ponieważ w ich okolicach ściana wewnętrzna jest zimniejsza niż temperatura w domu, mostek cieplny może doprowadzić do osiągnięcia punktu rosy – czyli sytuacji, gdy dochodzi do skraplania się pary wodnej obecnej w pomieszczeniu. Ściana robi się wilgotna, a to z kolei idealne warunki do rozwoju grzybów. Pleśń na ścianie jest niebezpieczna dla domowników, jest bowiem przyczyną wielu bardzo poważnych chorób, pomijając już kwestie estetyczne.
W przypadku nieprzyjemnego dla mieszkańców zjawiska, jakim jest mostek termiczny, definicja często obejmuje również wskazanie miejsc, w których najczęściej dochodzi do nadprogramowych strat ciepła. Mostki termiczne w budynkach pojawiają się bowiem w bardzo określonych obszarach, związanych z konstrukcją domu oraz z jego termoizolacją. Do najczęstszych należą mostki termiczne przy oknach i drzwiach. Winna jest w tym przypadku zarówno nieodpowiednia izolacja, jak i sama natura stolarki drzwiowej i okiennej. Strat ciepła przez okna i drzwi nie unikniemy całkowicie, ale możemy im przeciwdziałać, wybierając stolarkę o lepszych parametrach oraz starannie uszczelniając miejsce montażu.
Bardzo często mostki termiczne powstają w najwyżej położonych częściach domu – ciepło ucieka z budynku przez dach. Zjawisko unoszenia się ku górze ciepłego powietrza jest normalne i ekipa odpowiedzialna za stawianie domu czy budowanie połaci dachowej, musi być tego świadoma.
Nieodpowiednia izolacja pomiędzy górną powierzchnią ścian zewnętrznych a połacią dachu powoduje, że nie możemy osiągnąć satysfakcjonującej temperatury w domu pomimo podkręcania grzejników, za to zużycie ciepła jest świetnie widoczne na rachunkach. Podejrzenie istnienia mostku termicznego na styku ściany i dachu powinno się pojawić zwłaszcza zimą, gdy zauważymy, że zgromadzony na dachu śnieg znacznie szybciej topnieć na liniach styku ścian z dachem. Miejscem narażonym na zbyt duże przepuszczanie ciepła jest także komin. W tym przypadku obserwacja śniegu nic nam nie da, ponieważ używany komin z założenia jest cieplejszy niż dach.
Z samej góry budynku przenieśmy się na sam dół. Nieodpowiednia izolacja fundamentów jest kolejną przyczyną powstawania mostków cieplnych. W tym przypadku problemem jest raczej zbyt duże przepuszczanie chłodu do wnętrza budynku. To właśnie problem z zachowaniem wysokiej efektywności energetycznej jest jedną z głównych przyczyn (drugą po kosztach budowy), dla której coraz więcej inwestorów rezygnuje z budowy piwnicy.
Mostek termiczny w bloku, w domu jednorodzinnym czy w każdym innym budynku może się pojawić również w ścianach zewnętrznych. Po raz kolejny mówimy o zjawisku naturalnym, którego przy obecnej technologii nie jesteśmy jeszcze w stanie w całości wyeliminować. Przyczyną powstawania mostków cieplnych jest w tym przypadku łączenie materiałów charakteryzujących się różnymi współczynnikami przenikania ciepła. Oznacza to, że jedne materiały budowlane przewodzą ciepło łatwiej od innych. Na szczęście istnieją już sposoby niwelowania mostków termicznych w ścianach – zarówno tych wielowarstwowych, jak i jednowarstwowych. Najlepiej jednak pomyśleć o nich jeszcze na etapie stawiania budynku.
Bardzo trudno jest także zapewnić izolację termiczną takich miejsc, które z założenia mają służyć do chłodzenia i pełnić funkcję otwartych. Chodzi przede wszystkim o balkony i loggie. To dlatego nowoczesne domy energooszczędne i pasywne są ich pozbawione. Jeśli jednak kupujesz dom z balkonem albo na etapie projektu nie chcesz pozbawić się radości z jego posiadania, musisz jeszcze staranniej zadbać o prawidłowe ocieplenie.
Jeśli chodzi o mostki termiczne, rodzaje wymieniane najczęściej to mostki punktowe oraz mostki liniowe. Czym charakteryzuje się każdy z nich i jaka jest ich specyfika?
Warto zaznaczyć, że powstawanie mostków termicznych w każdym z wymienionych przykładów jest w zasadzie nieuniknione. Konwekcja jest naturalnym zjawiskiem i będzie zachodzić wszędzie tam, gdzie występuje różnica temperatur. Stosując odpowiednie materiały budowlane i izolacyjne nie zapewnimy więc stuprocentowej szczelności budynkom, możemy jednak w znacznym stopniu ograniczyć straty ciepła.
Najlepszym sposobem na eliminowanie mostków cieplnych jest niedopuszczanie do ich powstawania – taką możliwością dysponujemy jednak wyłącznie na etapie wznoszenia budynku. Gdy już użytkujemy dom i dopiero wtedy zauważymy zbyt duże straty ciepła, wachlarz naszych możliwości zostaje ograniczony – co nie oznacza, że nic nie można zrobić.
Pierwszym krokiem jest zlecenie wykonania badania termowizyjnego budynku. Nie każdy mostek termiczny będzie łatwy do zlokalizowania domowymi sposobami. Metody proponowane w internecie (np. zakadzenie domu substancją powodującą powstawanie widocznego dymu i obserwacja jego ruchów) mogą być zawodne i pomóc częściowo w lokalizacji samych nieszczelności powietrznych, a nie zmian w przewodzeniu energii. Mogą być także niebezpieczne. Dzięki analizie termogramów przekonamy się, które miejsca wymagają naszej uwagi.
Gdy już wiemy, gdzie dochodzi do największych strat ciepła, możemy podjąć szereg działań zwiększających efektywność energetyczną budynku. Czasami niewielkie inwestycje wystarczą do osiągnięcia spektakularnych efektów. Jeśli np. odkryjemy, że najbardziej problematyczne są drzwi i okna, trzeba będzie jeszcze raz porządnie je uszczelnić. W przypadku starszych budynków konieczna będzie prawdopodobnie ich wymiana – stolarka pracuje i z czasem mogą pojawiać się szczeliny.
Pełniejsza termomodernizacja budynku będzie już bardziej kosztowna. Niektóre techniki są dosyć łatwe i ocieplaniem mogą się zająć osoby bez zaawansowanej wiedzy budowlanej (np. ocieplanie pianką natryskową), do innych warto zaangażować profesjonalistów (np. ocieplanie styropianem). Warto także sprawdzić aktualnie prowadzone przez gminę programy dofinansowań termomodernizacji – to najlepszy sposób na znaczne obniżenie kosztów remontu. Skorzystają wszyscy: mostki termiczne przy ocieplaniu znikają, w efekcie zużywamy mniej energii na ogrzewanie. Płacimy niższe rachunki i zmniejszamy nasz wpływ na środowisko.
Jeśli nie chcesz się zawieźć efektami termomodernizacji, o mostkach cieplnych musisz pomyśleć jeszcze na etapie budowania lub zakupu nieruchomości. W tym pierwszym przypadku upewnij się, że generalny wykonawca zna się na swojej pracy i potrafi ograniczyć straty ciepła w domu. Najlepiej zobowiąż Wykonawcę do konkretnych współczynników U lub fRsi, czy szczelności n50. Następnie przeprowadź badania termowizyjne na potrzeby odbioru prac i test szczelności. Jeśli kupujesz mieszkanie w bloku lub dom wolnostojący, sprzedający (czy to osoba prywatna, czy deweloper) ma obowiązek przedstawić Ci świadectwo energetyczne budynku, z którego dowiesz się, ile energii trzeba zużyć, aby zapewnić użytkownikom dostęp do energii elektrycznej i cieplnej na satysfakcjonującym poziomie, umożliwiającym komfortowe życie. ŚCHE jest jednak tylko czysto teoretyczną oceną bardziej projektu i zamierzenia technicznego z deklarowanymi wartościami. Wartości wyliczane zgodnie z metodologią nie są oceną rzeczywistej jakości wykonania i zastosowanych materiałów.